Jakiś czas temu umieściłem na swojej stronie internetowej artykuł o jurysdykcji w sprawach tzw. rozwodów międzynarodowych. Dla przypomnienia – w artykule tym wyjaśniałem kwestie jurysdykcji, czyli właściwości sądu polskiego w przypadku rozwodu, w którym jeden z małżonków jest cudzoziemcem lub gdy małżonkowie zamieszkują za granicą. Całość artykułu możecie Państwo znaleźć klikając tutaj.
Nie jest dla Nas zaskoczeniem, że artykuł cieszy się tak dużym zainteresowaniem. Jeszcze przed jego publikacją wielu z Państwa zgłasza się do Nas ze sprawami o tzw. międzynarodowy rozwód lub rozwód z cudzoziemcem w Polsce. Efektem postępującej globalizacji jest bardzo łatwe i częste nawiązywanie przez obywateli różnych państw stosunków prawnych, w tym zawarcie małżeństwa. Nasza Kancelaria prowadzi sprawy rozwodowe o różnym charakterze, także z tzw. elementem zagranicznym przed sądami w całej Polsce. Z naszego dotychczasowego doświadczenia wynika, że najczęstszymi sprawami rozwodowymi, w których pojawia się obywatel innego państwa są:
W przypadku rozwodów z elementem zagranicznym pojawiają się trzy kluczowe zagadnienia:
Jak wspominałem na wstępie, problem dotyczący jurysdykcji został szczegółowo opisany w artykule dostępnym na naszej stronie internetowej, zatytułowanym „Międzynarodowy rozwód”.
Tym razem wyjaśnię Państwu problematykę właściwości miejscowej w przypadku tzw. rozwodów międzynarodowych.
Kwestię właściwości sądu w sprawach rozwodowych regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tą ustawą, sądami właściwymi do sprawy o rozwód są właściwe miejscowo sądy okręgowe. To właśnie problem właściwości miejscowej jest najczęściej spotykany w przypadku rozwodu międzynarodowego. Ustalenie właściwości miejscowej w przypadku małżonków mieszkających w Polsce zazwyczaj nie nastręcza większych problemów. Zasadą jest bowiem, że pozew o rozwód należy złożyć w sądzie okręgowym według ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków (oczywiście w Polsce), o ile co najmniej jedno z nich w tej właściwości jeszcze zamieszkuje. Problem pojawia się wówczas, gdy strona występująca z pozwem o rozwód zdecyduje się wytoczyć powództwo przed polskim sądem, a jeden z małżonków albo oboje nie mają miejsca zamieszkania w Polsce.
Zgodnie z art. 41 kpc, powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Przykład:
Małżeństwo Polki i Niemca. Małżonkowie po ślubie zamieszkali w Poznaniu. Po jakimś czasie doszło między nimi do rozstania i mąż wyjechał do Niemiec. Żona w chwili wniesienia pozwu nadal zamieszkuje w Poznaniu, dlatego właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód będzie Sąd Okręgowy w Poznaniu.
Przykład:
Małżeństwo Polaków zawarte w Niemczech. Po rozstaniu żona wróciła do Polski i zamieszkała w Gdańsku. Z rozwodem planuje wystąpić mąż do sądu polskiego. Wówczas właściwym miejscowo będzie Sąd Okręgowy w Gdańsku, w okręgu którego żona (pozwana) zamieszkuje.
Przykład:
Małżeństwo Polaków zawarte w Polsce. Zaraz po ślubie małżonkowie wyjechali do Wielkiej Brytanii. Po rozstaniu mąż wrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. To on planuje wystąpić z pozew o rozwód do polskiego sądu. Sądem miejscowo właściwym dla tej sprawy rozwodowej będzie Sąd Okręgowy w Warszawie, w okręgu którego zamieszkuje mąż (powód).
Największy i jednocześnie najczęstszym problem jest sytuacja, kiedy małżonkowie w chwili wniesienia pozwu o rozwód nie mieszkają w Polsce. Oczywiście w tej sytuacji istnieje możliwość wyboru jurysdykcji polskiej, o czym pisałem we wspomnianym na wstępie artykule, jednak do rozwiązania pozostanie wówczas problem ustalenia sądu, do którego należy skierować sprawę o rozwód. Wówczas nie mamy bowiem ani wspólnego miejsca zamieszkania na terenie Polski, ani miejsca zamieszkania powoda czy pozwanego. W takich przypadkach sąd miejscowo właściwy dla sprawy o rozwód ustala Sąd Najwyższy na wniosek strony lub sądu, do którego skierowana została sprawa.
Zgodnie z art. 45 kpc, w sytuacji gdy nie da się ustalić sądu miejscowo właściwego na podstawie łącznika miejsca zamieszkania (żaden z małżonków nie mieszka w Polsce), to sąd właściwy wyznaczany jest na mocy postanowienia Sądu Najwyższego. Z wnioskiem o wyznaczenie sądu właściwego można wystąpić przed złożeniem pozwu o rozwód lub wniosek taki zawrzeć w treści pozwu.
Przykład:
Małżonkowie Polacy wspólnie zamieszkują na terenie Niemiec. Zdecydowali się na złożenie pozwu o rozwód przed sądem polskim, pomimo że żadne z nich w Polsce nie zamieszkuje. Sąd Najwyższym legitymowany jest wówczas do wyznaczenia sądu, który rozpozna sprawę o rozwód.
Oczywiście strona może wnioskować do Sądu Najwyższego, aby wyznaczył wybrany przez nią sąd okręgowy jako właściwy dla konkretnej sprawy. Co prawda Sąd Najwyższy nie jest związany wnioskiem, czy sugestiami strony, jednak przy odpowiednim uzasadnieniu może go uwzględnić. Wnioskując o wyznaczenie konkretnego sądu możemy wskazywać na nasze powiązania z konkretną miejscowością (np. przed wyjazdem za granicę małżonkowie w tej miejscowości zamieszkiwali) lub odwołać się kwestii czysto ekonomicznych (np. niedużą odległość z miejsca zamieszkania stron do konkretnego sądu lub miejsce zamieszkania większości świadków podlegających wezwaniu na rozprawę).
Jednocześnie zachęcam Państwa do zapoznania się z naszym artykułem „Jak napisać pozew o rozwód?”
W przypadku, gdybyście mieli Państwo pytania po przeczytaniu niniejszego artykułu, zapraszamy do kontaktu.
Adwokat Michał Gajda
Adwokat Szczecin
Kancelaria Adwokacka w Szczecinie
Adw. Michał Gajda, absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia podyplomowe z prawa medycznego oraz prawa karnego skarbowego i gospodarczego. W swojej codziennej praktyce zajmuje się obroną w sprawach karnych, w tym o przestępstwa typowo kryminalne, przestępstwa gospodarcze i skarbowe, a także prowadzi obronę lekarzy w sprawach o w tym tzw. błędy medyczne. Jako specjalista od prawa medycznego, reprezentuje podmioty lecznicze z całej Polski, prowadzi szkolenia dla medyków, jest wykładowcą Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, a także uczestniczy w pracach Rady Ekspertów Parlamentarnego Zespołu ds. Medycyny Estetycznej.
