Czym jest władza rodzicielska? Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym to ogólne pojęcie opisujące uprawnienia, a także obowiązki, które spoczywają na rodzicach, od chwili urodzenia dziecka, aż do ukończenia przez nie wieku 18 lat. Co więcej, artykuł 95. Ustawy definiuje władzę rodzicielską, jako: „obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”. Wskazuje to jasno na to, że władza rodzicielska powinna być wykonywana w sposób nienaruszający dobra dziecka. Prawa rodzicielskie, jak sama nazwa wskazuje, przysługują obojgu rodziców. Jednak w wielu kwestiach powinni oni podejmować decyzje wspólnie, myśląc o płynących z tego korzyściach dla dziecka. Oczywiście do czasu, aż nie będzie ono w stanie samodzielnie wyrazić swojego zdania. Jednak gdy wykonywanie praw rodzicielskich w jakikolwiek sposób narusza dobro małoletniego albo rodzice nie są w stanie porozumieć się w ważnych kwestiach dotyczących wychowania dziecka, wówczas za sprawą sądu może dojść do ograniczenia praw rodzicielskich dla obojga rodziców lub jednego z nich.
Pierwszą kluczową informacją jest ta, że ograniczenie praw rodzicielskich nie jest trwałe. W momencie, gdy znikną powody, dla których Sąd orzekł taki wyrok, wówczas rodzic może odzyskać pełnię praw rodzicielskich. W jaki sposób władza rodzicielska może zostać ograniczona? Są dwie możliwości. Pierwsza z nich to ograniczenie z urzędu. Oznacza to, że niektóre decyzje dotyczące dziecka, czy jego majątku nie mogą być podejmowane przez rodzica (mowa o tym, któremu ograniczono prawa rodzicielskie), jeśli nie ma on zgody sądu. Z kolei drugą jest ograniczenie na wniosek złożony przez jednego z rodziców. Składa się go do Sądu Rodzinnego, właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Trzeba również uiścić opłatę, która wynosi 100 zł. We wniosku należy wytłumaczyć, dlaczego władza rodzicielska rodzica ma zostać ograniczona nad małoletnim dzieckiem. Jakie są powody, które stanowią trwałą przeszkodę w wykonywaniu czynności obejmujących władzę rodzicielską. Najczęstszymi z nich są: pobyt rodzica w więzieniu, poważna choroba rodzica, porzucenie potomka, zaginięcie rodzica, a także brak zainteresowania dzieckiem.
Jeżeli dochodzi do ograniczenia władzy rodzicielskiej na wniosek, wówczas inicjatorem może być jedno lub drugie z rodziców. Może to być również każdy, kto ma wiedzę, uzasadnioną obawami, że dziecku dzieje się krzywda. Najczęściej wniosek składają wówczas policja, placówki oświatowe, takie jak: szkoła, przedszkole, czy żłobek, jednostki samorządowe lub opieka społeczna. We wniosku powinno znaleźć się kilka kluczowych informacji. Mowa o:
Każdy rodzic powinien zdawać sobie sprawę, że ograniczenie praw rodzicielskich wpływa na możliwości decydowania o dalszym wychowaniu dziecka, o jego edukacji, podróżach, leczeniu w przypadku choroby oraz o zarządzaniu jego majątkiem – przeważnie na jakiś czas. Jednak nie zwalnia to rodzica od płacenia alimentów, ulgi, zasiłków, czy od kontaktu z dzieckiem. Dziecko ma także prawo do dziedziczenia po rodzicu. Ograniczenie oznacza, że rodzic nie ma pełnej władzy rodzicielskiej. Natomiast pozbawienie praw rodzicielskich ma charakter zupełny. Sąd może je orzec, kiedy: władza rodzicielska nie może być dalej sprawowana z powodu trwałej przeszkody albo gdy rodzice nadużywają swojej władzy rodzicielskiej w stosunku do dziecka, a także rażąco zaniedbują swoje obowiązki. W obu przypadkach natomiast możliwe jest jej całkowite przywrócenie na drodze sądowej. Muszą jednak ustąpić przyczyny, z jakich została ona ograniczona, a także musi to być spójne z dobrem dziecka.
