Rozwód jest niezwykle doniosłym wydarzeniem, nie tylko ze względu na formalności z nim związane, ale przede wszystkim na emocjonalne znaczenie zakończenia związku. Postępowanie rozwodowe nie należy do spraw łatwych i szybkich. Nie bez powodu również sądem właściwym w tych sprawach nie jest sąd rejonowy, a okręgowy. Prawo w sposób szczególny chroni instytucję rodziny, odzwierciedlając tą ochronę w szeregu aktów normatywnych z Konstytucją RP na czele. Omawiając jednak sam rozwód należy odwołać się przede wszystkim do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Sąd orzeka rozwód w przypadku trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżonków. Co to dla nas znaczy? Małżeńskie więzi musiały ustać już znaczny czas temu, a charakter tego rozkładu ma wskazywać na brak możliwości powrotu małżonków do wspólnego funkcjonowania. Nie jest powodem do zainicjowania postępowania rozwodowego jednorazowa kłótnia w małżeństwie i w jej następstwie – tzw. ciche dni, a nawet miesiące. Patrząc bowiem z obiektywnego punktu widzenia- czym jest nawet poważny konflikt wobec wieloletniego związku, opartego na doświadczeniu, wsparciu i zaufaniu?
Po pierwsze musi ustać więź gospodarcza, a zatem małżonkowie muszą być w sytuacji, kiedy prowadzą odrębne gospodarstwa domowe – w szczególności przestają podejmować wspólne decyzje o wydatkach i tworzą dwa odrębne budżety. Często również zamieszkują już osobno, a nawet gdy nie mają takiej możliwości – powstaje między nimi pewna odrębność w gospodarowaniu swoim majątkiem, który traktują jako stricte osobisty, nawet w braku ustalenia rozdzielności majątkowej. Kolejnym wymogiem jest ustanie więzi fizycznej, a zatem mówiąc wprost – strony zaprzestały współżyć ze sobą. Znane są jednak przypadki, gdy mimo braku zupełnego i trwałego rozkładu tej więzi sąd orzekł o rozwodzie, bowiem incydentalne zbliżenia fizyczne do jakich doszło między małżonkami po rozstaniu, nie dawały podstaw do przyjęcia, iż zaistniały widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego. Ostatnia z ustających przy rozwodzie więzi to więź emocjonalna, kiedy to małżonkowie przestali darzyć się uczuciem typowym dla związku dwojga bliskich sobie partnerów, a zatem nie wspierają się już, nie interesują swoimi sprawami i co najważniejsze nie kochają. Generalnie im dłużej trwa stan rozkładu wszystkich z tych więzi tym większe prawdopodobieństwo, iż ma on charakter trwały.
Nie są to jedyne przesłanki konieczne do wydania orzeczenia o formalnym rozwiązaniu związku małżeńskiego. Obowiązujące przepisy prawne przewidują również sytuacje, w których samo spełnienie wyżej opisanych przesłanek nie da podstaw do orzeczenia rozwodu. Są to tzw. negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art. 56 ust. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rozwód jest niedopuszczalny, jeśli jego orzeczenie miałoby narazić na szwank dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub jeśli inne względy wskazują na to, że jego orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Mało tego, jeśli jeden z małżonków, nieponoszący winy w rozkładzie pożycia, nie wyraża zgody na rozwód, którego orzeczenie żąda małżonek wyłącznie winny, sąd może oddalić powództwo.
Ustawa wymienia zatem szereg kryteriów, które musi spełniać para, by jej małżeństwo zostało rozwiązane. Sprawa staje się jeszcze bardziej skomplikowana w małżeństwach, z których pochodzą małoletnie dzieci. Sąd w przypadku małżeństw posiadających dzieci, w wyroku orzeka o władzy rodzicielskiej, kontaktach oraz wysokości alimentów. Może odstąpić od rozstrzygania tej kwestii tylko jeśli rodzice przedstawią zgodne porozumienie, które nie będzie kolidować z dobrem dziecka. Jak wiadomo- zdecydowana większość rozwodów opiera się na mniejszym lub większym konflikcie stron. Dopiero jeśli mamy do czynienia ze zgodnymi stanowiskami rodziców co do sposobu sprawowania opieki nad wspólnymi dziećmi, wtedy w grę może wchodzić opieka naprzemienna.
Jest to sposób sprawowania opieki przez rodziców, którzy żyją w rozłące. Opieka naprzemienna dopuszczalna jest wyłącznie w sytuacji braku jakiegokolwiek konfliktu pomiędzy rodzicami co do kwestii związanych ze sprawowaniem władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. W pierwszej kolejności oboje rodzice muszą posiadać pełną władzę rodzicielską, po drugie być całkowicie zgodni co do sposobu jej wykonywania. Najważniejsze jest jednak , aby orzeczenie opieki naprzemiennej nie stało w opozycji do obiektywnie rozumianego dobra małoletniego. W związku z tym, że regułą w systemie opieki jest spędzanie przez dziecko niemal identycznego czasu u każdego z rodziców, trudno byłoby sobie wyobrazić uwzględnienie wniosku w przypadku rodziców zamieszkujących w znacznej od siebie odległości. Po stronie małoletniego rodziłoby to szereg niedogodności związanych z uczęszczaniem do dwóch szkół, przejazdami czy przynależeniem do zupełnie różnych grup rówieśniczych. Tak naprawdę w żadnym z miejsc zamieszkania nie mógłby poczuć stabilizacji i być „u siebie”. Łatwo zatem wywnioskować, że takie rozwiązanie będzie możliwe tylko w przypadku, gdy oboje rodzice zamieszkują w niedalekiej od siebie odległości. Jest to więc kolejny pozaustawowy, dorozumiany wymóg tej instytucji.
Istotą opieki naprzemiennej jest przebywanie dziecka „po połowie” u każdego z rodziców, zatem logicznym wydaje się, że wówczas na każdym z nich spoczywa w równym stopniu obowiązek alimentacyjny. Niestety, zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jednym z obligatoryjnych elementów wyroku rozwodowego jest orzeczenie o alimentach. W tej sytuacji, niezależnie od porozumienia rodziców, sąd zobowiązany jest zawrzeć rozstrzygnięcie w tym przedmiocie.
Nasuwa się prosty wniosek- wyjątkowo trudno o rozstrzygnięcie opieki naprzemiennej przy rozwodzie. Już samo spełnienie przesłanek do orzeczenia rozwodu nie jest łatwe, a ten sposób wykonywania władzy rodzicielskiej wymaga ogromu odpowiednich rozwiązań logistycznych, ustępstw oraz cierpliwości. Niezależnie od tego sąd rozstrzygając w tym przedmiocie zawsze musi kierować się dobrem małoletniego dziecka .
W razie zaistnienia potrzeby profesjonalnej pomocy zarówno podczas rozwodu, ustalenia kontaktów z dzieckiem czy chęci ustanowienia opieki naprzemiennej, a także jakichkolwiek wątpliwości w zakresie przedstawionych powyżej rozważań – zapraszam do kontaktu z Naszą Kancelarią.
Koniecznie zobacz też jak napisać pozew o rozwód.
Dratwińska Patrycja
Patrycja Dratwińska, aplikant adwokacki, absolwentka Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Gdańskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Ukończyła studia podyplomowe z zakresu prawa medycznego oraz prawa rodzinnego z elementami psychologii. Członek Szczecińskiej Izby Adwokackiej. W swojej codziennej pracy zajmuje się m.in. obsługą podmiotów leczniczych, przygotowywaniem opinii prawnych, pism procesowych oraz publikacji poświęconych prawu medycznemu, prawu rodzinnemu i prawu karnemu. Z kancelarią współpracuje od października 2021 r.
