Kilka dni temu ponownie zrobiło się głośno wokół raper znanego pod pseudonimem Mata i prowadzonej wobec niego sprawy o posiadanie narkotyków. Z doniesień medialnych wynika, że Mata uniknął odpowiedzialności karnej i jego sprawa została umorzona. Wiele osób zapewne dziwi się dlaczego celebryta uniknął odpowiedzialności karnej, przypisując temu różne teorie z ojcem prawnikiem w tle włącznie.
Na wstępie należy podkreślić, że w Polsce posiadanie niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek zgodnie z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii jest nielegalne. Przepisy co do zasady zakazują posiadania środków odurzających i substancji psychotropowych. Ustawodawca zezwala na dysponowanie takimi środkami jedynie w przypadkach ściśle wskazanych w odrębnych przepisach.
Uzasadnieniem dla wprowadzenia bezwarunkowej penalizacji posiadania każdej ilości narkotyku miało być zwiększenie skuteczności działania policji w zakresie redukcji podaży narkotyków.
Pewien wyjątek od opisanej wyżej zasady wprowadza art. 62a ww. ustawy, zgodnie z którym jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.
Przedmiotowe przestępstwo jest przestępstwem powszechnym co znaczy, że może być popełnione przez każdą osobę fizyczną.
W Polsce wielu ludzi swoje wyobrażenia o prawie buduje w oparciu o wiedzę czerpaną z filmów. Tematyka „prawa” w polskim kinie pojawia się bardzo rzadko, przez co punkt odniesienia stanowi kinematografia amerykańska. Niekiedy odbiorcy nie uświadamiają sobie różnic pomiędzy systemami prawnymi i niesłusznie wychodząc z założenia, że na świecie istnieje jednolity system prawa. Zatrzymajmy się jednak na chwilę przy Europie. Na Węgrzech Kodeks Karny rozróżnia kary ze względu na sprzedaż lub użytek własny. 283. § 1a, że „osoba nie może być ukarana za nadużycie narkotyków, jeśli niewielka ilość dla własnego użytku jest wyprodukowana, uzyskana lub posiadana” i dalej stwierdza, że „zakładając, że przed ustaleniem ostatecznego werdyktu zostanie przedstawione potwierdzenie o odbytej ciągłej 6-miesięcznej terapii”. Prawo stanowi, że „ilość osobista” jest określana jako 1 gram substancji aktywnej (THC). Posiadanie większych ilości może prowadzić do kary 5-10 lat więzienia. Natomiast Holenderska polityka narkotykowa opiera się na podziale narkotyków na dwie grupy. Pierwsza – „substancje niosące nieakceptowane ryzyko dla zdrowia użytkownika”, a druga – „produkty konopii”. Substancje z drugiej grupy można posiadać legalnie w ilości nie większej niż 5 g.
Powyższe pokazują odmienność podejścia do problemu narkomanii w innych systemach prawa.
Kiedy i w jakich przypadkach w Polsce postępowanie w sprawie posiadania nieznacznej ilości może zostać umorzone
Narkotyki na własny użytek, nawet w niewielkiej ilości, w Polsce są zabronione. Marihuana legalna jest jedynie w wyjątkowych przypadkach między innymi w celach medycznych, przemysłowych, czy do badań. Co do zasady każde posiadanie narkotyków jest przestępstwem. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii daje możliwość starania się o umorzenie postępowania.
Penalizacja czynu zabronionego określonego w art. 62 ust. 1 ww. ustawy – typu podstawowego tego czynu zabronionego – następuje, gdy przedmiotem tego czynu jest co najmniej taka ilości środka odurzającego lub substancji psychotropowej, która wystarcza na jednorazowe jego użycie przez jedną osobę w celach innych niż medyczne w dawce przyjętej czy uznawanej jako typowa dla danego środka odurzającego lub substancji psychotropowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 grudnia 2006 r. II AKa 249/2006, wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 20 kwietnia 2011 r. IV KK 26/2011).
Przepis art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowi samodzielną podstawę prawną niewymagającą już powoływania przesłanek określonych w art. 17 § 1 k.p.k. umorzenia dochodzenia lub śledztwa w sytuacji, gdy przedmiotem czynu są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej przeznaczone są na własny użytek sprawcy, a orzeczenie wobec sprawcy kary za ich posiadanie byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, jak i stopień społecznej szkodliwości.
Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „nieznacznej ilości” środków odurzających lub substancji psychotropowych użytego w art. 62a u.p.n. Wobec braku definicji legalnej interpretując wyrażenie „nieznaczna ilość” użyte w art. 62a ustawy należy odwołać się do jego znaczenia językowego. Z tego punktu widzenia przez sformułowanie „nieznaczny” rozumie się niewielki, błahy. Reasumując ilość będąca przedmiotem czynu zabronionego określonego w art. 62 ust. 1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, aby mogła być uznana za niewielką/małą, nie powinna przekraczać kilku gram. Niemniej jednak każdą z tego typu sytuacji należy rozpoznawać indywidualnie, albowiem znacznie ma nie tylko sama ilość, ale również rodzaj posiadanego narkotyku. Dlatego każdą tego typu sprawę warto wpierw skonsultować z obrońcą.
Do umorzenia postępowania konieczne jest łączne spełnienie wszystkich wymienionych przesłanek.
W literaturze utarte zostało stanowisko, wedle którego ilość nieznaczna w rozumieniu art. 62a u.p.n. odpowiada mnożnikowi jednorazowej dawki pozamedycznego użycia środka lub substancji i dziennego spożycia wynikającego z charakteru używania tych substancji przez sprawcę czynu zabronionego, co pozwala na zindywidualizowaną ocenę posiadanych substancji dostosowaną do osoby, jak i charakteru użytkowania.
Omawiany artykuł zawiera wszystkie przesłanki umorzenia postępowania karnego – nawet przed wszczęciem dochodzenia lub śledztwa. Uściślając, umorzenie postępowania może nastąpić nie tylko przed wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa, lecz także w trakcie już toczącego się postępowania przygotowawczego. Zależeć to będzie przede wszystkim od oceny prokuratora, zaczerpniętej z dotychczas zebranych dowodów. Skutki decyzji o umorzeniu dla sprawcy będą tożsame.
Przy ocenie, czy ilość narkotyku jest nieznaczna, należy brać pod uwagę nie tylko jego wagę, lecz także przesłanki wymienione w art. 115 § 2 k.k. tj. rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
Istotnymi czynnikami są między innymi dotychczasowa karalność sądowa sprawcy, opinia środowiskowa, miejsce ujawnienia narkotyków oraz brak wyraźnego zagrożenia dla dóbr prawnych osób trzecich. Ważne jest zatem sprawca nie pozostał bierny wobec prowadzone postępowania karnego, tylko wykazał się inicjatywą dowodową, w celu przedstawienia siebie i okoliczności sprawy w jak najlepszym świetle.
Omawiany art. 62a Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii umożliwia również umorzenie postępowania jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania karnego. Prokurator może odmówić wszczęcia postępowania i nie podejmować szeregu czynności następujących zazwyczaj po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego.
Przykład posiadania środka odurzającego przez osobę publiczną
Aby przybliżyć Państwu sytuacje posiadania w naszym kraju środka odurzającego, za jaki w rozumieniu ustawy uznawane są konopie, posłużymy się dość głośnym przypadkiem posiadania narkotyków. W ostatnich dniach, większość z nas spotkała się z nagłówkami typu:
„Jest decyzja sądu. Raper „Mata” nie odpowie za posiadanie marihuany”,
„Miał przy sobie narkotyki. Sąd podjął decyzję ws. Maty”
„Mata nie zostanie skazany za posiadanie marihuany? Sąd umorzył sprawę, ale prokuratura zapowiedziała zażalenie”
Stan faktyczny sprawy
Michał M. znany jako „Mata” oraz jego starszy kolega zostali zatrzymani pod koniec stycznia ubiegłego roku w rejonie ulicy Okolskiej na Górnym Mokotowie. Jak informowała policja, oskarżeni zostali wylegitymowali wówczas, dobrowolnie wyjęli z kieszeni kurtki woreczki foliowe z zapięciem strunowym. Michał M. posiadał przy sobie środek odurzający w postaci ziela konopi o łącznej wadze 1,45 grama, natomiast Michał Sz. o łącznej wadze 0,39 grama. Policja wskazała, iż badania narkotesterem potwierdziły, że zabezpieczony susz roślinny to marihuana Z końcem maja 2022 roku Prokuratura Rejonowa Warszawa-Mokotów skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko Michałowi M. oraz jego znajomemu. Policja podała, że oskarżeni przyznali się do zarzucanego im czynu i złożyli wyjaśnienia. Obaj stali na stanowisku, że marihuanę posiadali na własny użytek. Wniosek o umorzenie postępowania złożył obrońca Michała M., a także obrońca drugiego oskarżonego.
Oskarżonym na podstawie artykułu 62 ust. 1 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii groziła kara pozbawienia wolności do lat 3.
W ocenie Prokuratury orzeczenie kary wobec oskarżonych jest celowe, ponieważ wymagają tego względy wychowawcze oraz zapobiegawcze. Umorzenie postępowania zdaniem Prokuratury nie ukształtowałoby u oskarżonych postawy akceptowanej społecznie. Prokuratura podkreśliła, że raper jest „osobą publiczną, która posiada duży wpływ zwłaszcza na młode, nastoletnie osoby” uznając, że stopień szkodliwości popełnionego przez niego czynu jest znaczny. Gazeta.pl dotarła do aktu oskarżenia, w którym wyszczególniono, że w trakcie trwania postepowania przygotowawczego Michał M. udzielał się w mediach i głosił hasła na rzecz depenalizacji marihuany, co jak możemy się domyślić – zadziałało na jego niekorzyść.
We wtorek, 7 lutego w Sądzie Rejonowym Warszawa-Mokotów odbyło się posiedzenie w sprawie wniosku o umorzenie postępowania wobec Michała M. oraz Michała Sz., który wnieśli ich obrońcy. Na sali rozpraw adwokat tłumaczył, że przykład Maty to modelowa sytuacja, w której występuje znikoma szkodliwość społeczna czynu, Michał M. ani jego kolega nie handlowali narkotykami, ani nie posiadali dużej ilości.
Samodzielna Sekcja Prasowa Sądu Okręgowego w Warszawie poinformowała, iż
Postanowieniem z 7 lutego 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie umorzył postępowanie przeciwko Michałowi S. oskarżonemu o posiadanie środka odurzającego o łącznej wadze 0,39 g i Michałowi M. oskarżonemu o posiadanie środka odurzającego o łącznej wadze 1,45 g. Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 62a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.
Orzeczenie nie jest prawomocne.
Rzecznik Prokuratury Okręgowej w Warszawie Aleksandra Skrzyniarz, przekazała, iż Oskarżyciel publiczny nie zgadza się z wydanym przez sąd rozstrzygnięciem. Niezwłocznie po uzyskaniu pisemnego uzasadnienia, prokuratura złoży zażalenie na wydane postanowienie.
Jeżeli mają Państwo pytania bądź wątpliwości odnośnie umorzenia postępowania w sprawie posiadania nieznacznej liczby środków odurzających lub substancji psychotropowych, pozostajemy do Państwa dyspozycji i zapraszamy do kontaktu z kancelarią.
aplikant adwokacka Martyna Borkowska
Kancelaria Adwokacka Adwokat Michał Gajda
Źródła:
Adw. Michał Gajda, absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia podyplomowe z prawa medycznego oraz prawa karnego skarbowego i gospodarczego. W swojej codziennej praktyce zajmuje się obroną w sprawach karnych, w tym o przestępstwa typowo kryminalne, przestępstwa gospodarcze i skarbowe, a także prowadzi obronę lekarzy w sprawach o w tym tzw. błędy medyczne. Jako specjalista od prawa medycznego, reprezentuje podmioty lecznicze z całej Polski, prowadzi szkolenia dla medyków, jest wykładowcą Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, a także uczestniczy w pracach Rady Ekspertów Parlamentarnego Zespołu ds. Medycyny Estetycznej.
