Alternatywą dla kary pozbawienia wolności odbywanej w zamkniętym zakładzie karnym jest system dozoru elektronicznego, przez wielu klientów potocznie nazywany „bransoletą”. Tym mianem określa się kontrolę zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych (art. 43b § 1 Kodeksu karnego wykonawczego). Przy jego użyciu kontrolować można przebywanie skazanego w określonych dniach i godzinach we wskazanych miejscach, na bieżąco monitorować miejsce pobytu skazanego oraz nadzorować zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od określonej przez sąd osoby. Największym atutem tej formy kary jest fakt, że skazany nie odbywa jej w jednostce penitencjarnej (więzieniu) tylko u siebie w domu. Dlatego często kara pozbawienia wolności odbywana w systemie dozoru elektronicznego określana jest przez klientów również jako „areszt domowy”. Korzystając z „bransoletki” skazany ma możliwość przebywania w miejscu zamieszkania realizując swoje obowiązki rodzinne, wykonując pracę zarobkową, kontynuując edukację oraz uczestnicząc w życiu społecznym.
Sąd wydając zgodę skazanemu na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego określa dokładne dni i godziny, w których skazany może przebywać poza swoim miejscem zamieszkania. Przedział czasowy określany jest w taki sposób, aby umożliwić skazanemu wykonywanie wspomnianych wyżej obowiązków tj. podjęcie pracy zarobkowej, czy edukacji. Starając się zgodę na SDE warto zatem przedłożyć dla sądu dowody potwierdzające zakres koniecznych do wykonania przez nas obowiązków, a także przedział czasowy w jakim obowiązki te będą realizowane. Co istotne – określone przez sąd ramy czasowe w jakich skazany nie ma obowiązku przebywania w miejscu zamieszkania mogą zostać zmienione przez kuratora nadzorującego wykonywanie tej kary.
Zgoda na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może zostać orzeczona zarówno wobec skazanych, którzy nie rozpoczęli odbywania kary w zakładzie karnym, o ile względy bezpieczeństwa, stopień ich zdemoralizowania oraz inne szczególne okoliczności nie przemawiają za ich osadzeniem w zakładzie karnym, jaki i wobec skazanych, którzy rozpoczęli już odbywanie kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, ale resztę kary chcieliby odbyć w systemie dozoru, o ile ich dotychczasowa postawa za tym przemawia. W praktyce najczęściej zdarza się , że klienci decydują się na złożenie wniosku o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego jeszcze przed osadzeniem w zakładzie karnym i wraz z zainicjowaniem tego postępowania składany jest przez nich wniosek o wstrzymanie wykonania kary do czasu rozstrzygnięcia w przedmiocie SDE. Złożenie tego drugiego wniosku jest o tyle istotne, że zainicjowanie postępowania w przedmiocie systemu dozoru elektronicznego samo w sobie nie wstrzymuje wykonania kary pozbawienia wolności – czyli osadzenia skazanego w zakładzie karnym. Konieczne jest wstrzymanie wykonania kary przez sąd, który tę karę orzekł.
Złożenie wniosku nie jest równoznaczne z uwzględnieniem go przez sąd. O udzieleniu zgody na system dozoru elektronicznego sąd orzeka w ramach sędziowskiego uznania, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. Oznacza to, ze udzielenie zgody nie jest obligatoryjne, nawet przy spełnieniu wszystkich wymogów formalnych. Aby uzyskać zgodę na odbywanie kary w ramach tzw. „bransoletki” trzeba spełnić szereg formalnych jak i materialnych przesłanek.
Po pierwsze orzeczona wobec skazanego kara pozbawienia wolności nie może przekraczać roku i sześciu miesięcy. W przypadku, gdy wymiar tej kary zostanie przekroczony choćby o jeden miesiąc, skazany nie spełni warunków formalnych i niezależnie od pozostałych okoliczności – zgody takiej automatycznie nie otrzyma. O „bransoletę” również nie mogą się starać skazani, którzy spełniają przesłanki tzw. recydywy wielokrotnej.
Rozpoznając wniosek o udzielenie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego sąd będzie oceniał czy taka forma kary wystarczy dla osiągnięcia jej celów. Dla uwzględnienia wniosku znaczenie ma rodzaj popełnionego czynu, jego społeczna szkodliwość, a także warunki osobiste skazanego. Niewątpliwie niezbędne będzie wykazanie przez skazanego, że taka forma odbywania kary odniesie lepsze efekty w zakresie resocjalizacji oraz prewencji, niż jej wykonanie w warunkach penitencjarnych. Pomocne zatem będzie przedstawienie dowodów, z których wynikać będzie, że skazany czas ten wykorzysta na pracę zawodową, edukację, udział w terapiach i zajęciach resocjalizacyjnych, podjęcie lub kontynuowanie leczenia, czy opiekę lub pomoc dla osób bliskich, którzy takiej opieki lub pomocy wymagają.
Ponadto osoba, wobec której ma być zastosowany ten środek musi posiadać miejsce stałego pobytu, a wszyscy pełnoletni domownicy skazanego wyrazić zgodę na ten tryb kary (kurator sądowy może je pouczać o warunkach odbywania kary w tym systemie oraz związanych z tym konsekwencjami). Sam lokal mieszkalny, w którym ma być realizowana kara w systemie dozoru elektronicznego musi spełniać warunki techniczne dla zainstalowania urządzeń monitorujących, co jest sprawdzane przez techników przed rozpoznaniem wniosku.
Jednak nawet w przypadku spełnienia jednocześnie wszystkich powyższych warunków, sąd może odmówić udzielenia zgody na odbywanie kary w tym trybie, bowiem orzeczenie wciąż pozostaje fakultatywne. Co zatem warto zrobić po spełnieniu koniecznych wymogów, by mieć większe szanse, aby sąd przychyli się do naszego wniosku? Warto udać się do profesjonalnego pełnomocnika, który pomoże nam przy sporządzeniu wniosku oraz zgromadzeniu niezbędnych dowodów. Pomocny będzie materiał dowodowy świadczący o zmianie naszego trybu życia od momentu popełnienia przestępstwa. Na naszą korzyść na pewno zadziała zmiana dotychczasowego środowiska, jeżeli oddziaływało ono na skazanego demoralizująco, podjęcie stałej pracy zarobkowej lub edukacji, założenie rodziny, odcięcie się od środowiska przestępczego. W zależności od konkretnego przestępstwa warto również wykazać zmianę swojej postawy wobec konkretnych zachowań, np. w przypadku skazania za dopuszczanie się prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu wykazać uczęszczanie na terapię odwykową, całkowitą abstynencję czy wspieranie organizacji zajmującymi się przeciwdziałaniem alkoholizmowi.
Po złożeniu wniosku o udzielenie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego sąd obligatoryjnie wysłuchuje skazanego. Warto dobrze przygotować się na to posiedzenie, ponieważ w sytuacji negatywnej decyzji sądu kolejny raz ubiegać się o zgodę można dopiero po upływie kolejnych 3 miesięcy.
Jeżeli mają Państwo pytania odnośnie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, zapraszamy do kontaktu z kancelarią.
Patrycja Dratwińska, prawnik
Michał Gajda, adwokat
Kancelaria Adwokacka w Szczecinie
Patrycja Dratwińska, aplikant adwokacki, absolwentka Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Gdańskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Ukończyła studia podyplomowe z zakresu prawa medycznego oraz prawa rodzinnego z elementami psychologii. Członek Szczecińskiej Izby Adwokackiej. W swojej codziennej pracy zajmuje się m.in. obsługą podmiotów leczniczych, przygotowywaniem opinii prawnych, pism procesowych oraz publikacji poświęconych prawu medycznemu, prawu rodzinnemu i prawu karnemu. Z kancelarią współpracuje od października 2021 r.
